De stoom stijgt in dichte nevels de ijskoude nacht in. Op een drijvend plateautje dobberen een fles mousserende wijn en twee glazen in de aangenaam warme jacuzzi. Lampen verlichten op sfeervolle wijze het tafereel, terwijl de groene sluiers van het noorderlicht glinsteren in de lucht boven de jacuzzi. Zo kan het zijn in "Spa 4 you" in Koskulsskulle, een dorp op een paar kilometer afstand van Gällivare. Dit is slechts een van de vele geweldige winterervaringen die reizigers kunnen verwachten in en rond Gällivare in Noord-Zweden. Zelf meemaken? Je leest er hier alles over.
Waar ligt Gällivare?
De mijnstad Gällivare ligt ongeveer 100 kilometer ten noorden van de poolcirkel in Zweeds Lapland, midden in het uitgestrekte gebied Laponia dat prijkt op de UNESCO Werelderfgoedlijst. Er wonen iets meer dan 10.000 mensen in deze belangrijkste stad van de regio. Je bereikt Gällivare via Inlandsvägen, autoweg 45. De E10 leidt ook door de stad, waar je eindigt in moderne centrum, dat een hele reeks winkels en restaurants herbergt. Er is ook een prachtig treinstation waar de beroemde treinroute Inlandsbanan stopt in de zomer. In de winter staat een bezoek aan de kerstman, die in het Zweeds "Tomte" wordt genoemd, op het programma. En daarnaast zijn er in de winter heel wat avontuurlijke activiteiten te beleven, zoals sneeuwschoenwandelen, huskytochten en er zijn twee bijzondere bezienswaardigheden bovengronds én ondergronds. En die zijn zeker een bezoek waard.
Gällivare van onderaf bekeken
Meer dan 300 jaar geleden wisten de inwoners van Noord-Zweden al dat de rotsgrond hier metaal bevat. Tegenwoordig wordt erts op grote schaal gedolven. En dat kun je als bezoeker ervaren in de LKAB-mijn. Per minibus ga je de berg in. Meter voor meter, bocht voor bocht. Het is een een raar idee als je je realiseert hoeveel ton rots er boven je hoofd hangt als je dieper afdaalt. Hier kun je zien hoe keien ter grootte van een mens worden verpletterd in de steenvernietiger. Boren is volledig geautomatiseerd en wordt gecontroleerd door werknemers vanaf de POC-schermen. De beelden van mijnwerkers die bezweet met vuile gezichten door de lage tunnels rennen, bestaan niet meer.
Superlatieve kopermijn
Het was 1930 toen een steenblok met een hoog kopergehalte op enkele kilometers van Gällivare werd gevonden. Het duurde echter nog bijna 40 jaar voor er voor het eerst in de Aitik-mijn koper gedolven werd. Pas toen was een technologie ontwikkeld om de 3,8 kilo koper uit een ton ertshoudend gesteente te extraheren, zodat er ook geld meer verdiend kon worden. In de eerste paar jaar was het twee miljoen ton gesteente (malm), tegenwoordig is het meer dan 40 miljoen ton waaruit koper, goud en zilver wordt gewonnen.
Een bezoek aan de Aitik mijn levert een verzameling superlatieven op. Met een grootte van ongeveer 3.000 bij 1.100 meter en een diepte van ongeveer 450 meter is deze mijn de grootste in Zweden. Maar deze kale cijfers dringen pas echt tot je door als je daadwerkelijk bovenaan de mijn staat en naar beneden kijkt. In de diepte zie je grote vrachtwagens als kleine speelgoedautootjes in lange colonnes naar beneden rijden. Als je tijdens een rondleiding over de ruwe grindpaden loopt, zie je pas goed dat deze speelgoedauto's echte reuzen zijn, elk met een gewicht van meer dan 200 ton. Deze voertuigen worden aangedreven door meer dan 2.000 pk motoren om het gesteente, dat ook meer dan 200 ton weegt, naar boven te brengen.
Sneeuwschoentocht naar Dundret
De Dundret aan de andere kant van de stad heeft een compleet andere sfeer en vooral een compleet ander achtergrondgeluid. Het is de hoogste piek rond Gällivare en een geweldige gebied voor allerlei activiteiten. De berg is iets meer dan 800 meter hoog. In de zomer kun je hier wandelen en de middernachtzon bewonderen, in de winter is het een geweldige plek om op het noorderlicht te jagen. Je kunt er komen met een stoeltjeslift die overdag door skiërs wordt gebruikt, met langlaufski's of met sneeuwschoenen. Het mooiste moment van de dag is echter de ochtend, wanneer de zon net boven de horizon komt en de omgeving baadt in een warm, oranje licht. Tijdens zo'n wandeling door het besneeuwde landschap begin je al snel een beetje te zweten. Dit is het moment waarop gidsen graag thee en koekjes serveren. Met hernieuwde energie klim je nog een stukje verder naar de top - of terug naar de camper in het dal.
Te paard naar de kerstman
Als je je blik laat dwalen over de bergen en de met sneeuw bedekte bossen rond Gällivare, is er geen twijfel over mogelijk: hier woont de Kerstman. En inderdaad, je kunt hem hier bezoeken. Met een slee. Het is slechts hele korte tijd licht in december en januari in Zweeds Lapland. De lange schemering, die het landschap laat kleuren in fantastische pasteltinten, is al lang voorbij en de donkere avond dient zich aan. Nu schijnt slechts het maanlicht door de besneeuwde Zweedse bossen. Bij elke stap van de paarden hoor je de bellen zachtjes rinkelen. De paarden stappen rustig door de sneeuw terwijl ze de houten slee voorttrekken in het licht van de lantaarns. De paarden weten de weg naar de kerstman. De kerstman zelf schud je natuurlijk persoonlijk de hand en misschien eet je een gegrild worstje mee of krijg je vers gezette koffie boven het kampvuur en praat je over de adembenemende natuur van zijn thuisland.
Foto: Thomas Krämer
Op de hondenslee door de Zweedse poolnacht
Er is een alternatief buiten Gällivare voor iedereen die van iets meer snelheid houdt: het is ongeveer een uur rijden vanuit Gällivare naar Lappeasuando. Daar ligt eveneens de lodge met gelijknamige naam direct aan de rivier de Kalix, waar je ook buiten het winterseizoen parkeerplaatsen kunt vinden. In de zomer kun je hier vissen en wandelen, in de winter trek je er op uit met de sneeuwscooter of hondenslee en proef je even van de uitgestrektheid van Lapland. De honden hebben de natuurlijke drang om te willen rennen en dat betekent huilen, janken en smeken om zo snel mogelijk hun trektuigjes aan te trekken. Een snelle start, maar na een paar meter is de grootste opwinding van de honden verdwenen. Nu draven ze in een gestaag tempo door een boomloos gebied dat in de zomer een moeras is. Als de poolnacht op z'n hoogtepunt is, is er geen enkel omgevingslicht en vertrouw je enkel en alleen op de lampen op de slee. Je verliest even alle gevoel van ruimte en tijd en je focust volledig op de route van de slee. Met een beetje gelukt piept de maan door de wolken en op onbewolkte nachten laat het noorderlicht zich misschien zien. Dit is een reis door een andere wereld.