Tientallen jaren waren de havens van Rotterdam de grootste van de Wereld. Langs deze havens tref je historische gebouwen en moderne architectuur. Tussen alle bedrijvigheid van de uitdijende stad fiets je opvallend vaak door het groen. In Amsterdam denkt men al jaren na over een vaste fietsverbinding tussen het centrum en Noord, maar in Rotterdam kunnen fietsers al sinds 1942 door de Maastunnel.
De hal van het nieuwe Centraal Station geeft ons al een ongekend gevoel van ruimte, maar als we buiten komen voelen we ons maar nietige wezentjes tussen alle hoogbouw. Rotterdam is echt de lucht in gegaan. Daar was ook alle ruimte voor na het dramatische bombardement in de meidagen van 1940, waarna de binnenstad dagenlang in brand stond.
…als we buiten komen voelen we ons maar nietige wezentjes tussen alle hoogbouw
De Westersingel valt net buiten het getroffen gebied. Langs deze Singel treffen we voorbeelden van fraaie architectuur van voor de oorlog.
Ook de veerhaven biedt ons een beeld van het oude Rotterdam. Deze indruk wordt versterkt door de nostalgische binnenvaartschepen die hier afgemeerd liggen. Een schitterend staaltje van oude architectuur in Rotterdam is het statige Wereldmuseum aan de Willemskade. Het classicistisch gebouw uit 1851 is gebouwd als het clubhuis van de Koninklijke Nederlandse Yachtvereniging. Als vrij snel kreeg het pand de functie van Volkenkundig museum. De collectie werd samengesteld uit voorwerpen die zeelieden, missionarissen en zakenreizigers meenamen na hun ontscheping van reizen uit landen over de hele wereld. De Roei- en Zeilvereniging de Maas, met het botenhuis tegenover het Museum, is nog altijd “Koninklijk”.
De Zwaan
Als we echter vanaf de Willemskade over de Maas kijken, dan ligt het Rotterdam aan de Maas van de 21ste eeuw in volle glorie voor ons. De ranke Erasmusbrug heeft als bijnaam de Zwaan. Aanvankelijk had deze brug ook nog als tweede bijnaam de wipkip, doordat de brug bij heftige wind merkbaar bewoog. Dit euvel is echter verholpen. In 2010 vond op de Erasmusbrug de start plaats van de eerste etappe van de Tour de France.
De Parkkade was in 1967 het decor van demonstraties tegen Amerikaanse oorlogsschepen die hier afgemeerd waren. De demonstranten waren tegen de Vietnamoorlog. Vanuit het Park priemt de Euromast. Deze toren was de blikvanger van de allereerste Floriade in Nederland die hier in 1960 plaats vond. Met 107 meter was de Euromast destijds het hoogste gebouw van Rotterdam.
Maar Rotterdam groeide de hoogte in en als in 1968 was de Medische Faculteit aan de Westzeedijk tien meter hoogte. In 1970 werd daarop de Euromast naar 185 meter en kreeg de toren de status van hoogste bouwwerk van Rotterdam terug. Rotterdam groeide niet alleen de hoogte in, maar ook in de diepte. Als eerste Nederlandse stad kreeg Rotterdam in 1968 metro. Amsterdam volgde pas in 1977. De Maastunnel opende al in 1942. Het ventilatiegebouw oogt monumentaal. Dat vinden we ook van de fietsersingang, maar deze houden we tegoed voor de terugweg vanaf de andere zijde.
Piet Hein zijn naam was klein
Delftshaven was ooit een zelfstandige plaats. Hier werd de beroemde of beruchte admiraal Piet Hein geboren. Opgeslokt door Rotterdam heeft Delfshaven nog iets van het intieme karakter weten te behouden. De voormalige gemeente stond bekend om de jeneverstokerijen. De granen voor de stokerijen werden gemalen in de molen met de naam Disteleerketel op een dominante plek op de kop van Delfshaven. In de oorlogsjaren werd deze molen verwoest. De huidige molen dateert uit 1986.
Ook Schiedam stond bekend om de jevenerstokerijen. Er waren er tientallen. Het oude centrum met de rustieke straatje en pleintjes komt gemoedelijk over. Voor het oude stadhuis is het aangenaam toeven op een terras.
Dat is niet altijd zo geweest. Schiedam had de bijnaam Zwart Nazareth. De jeneverketels werden gestookt met kolen en Schiedam was er zwart van. Het leven was zo deprimerend dat dichter Piet Paaltjens na zijn publicatie van Het Zwart Schiedam daar door bevangen raakt en zelfdoding pleegde. De zes hoge molens herinneren nog aan het jevenertijdperk. Het zakkendragers huisje houdt de tijd levendig van de mannen die de schepen losten. Aan de Lange Haven ligt het Jenevermuseum.
Pernis
Vanaf Schiedam fietsen we door een groene strook. Een lift brengt ons in de buis van de Beneluxtunnel. Aan de overkant valt het dorpsachtige karakter van Pernis op. In 1934 is de voormalige gemeente opgeslokt door Rotterdam. Wie de naam Pernis hoort denk aan petrochemische industrie, maar het dorp zelf is nog een hechte traditionele gemeenschap.
Het groen verbergt voor een belangrijk deel de eeuwige vlammen van de raffinaderijen en het woud van opslagtanks. Het heuvel van Chill-Hill nodig ons uit om naar boven klimmen om plaats te nemen op een van de 50 zitelementen met uitzichten op de zon in het zuiden en de industrie in het noorden.
We fietsen om de wijk Hoogvliet heen door recreatiegebieden langs de Oude Maas.
Rhoon is nog niet ingelijfd bij Rotterdam, maar het plaatsje verstedelijkt steeds meer, want de Waalhaven komt dichterbij. Met en oppervlakte van 310 ha is dit het grootste gegraven havenbassin ter wereld. De Maashaven is aanzienlijk kleiner. Het lijkt of de verhouding tussen de Waal en de Maas goed tot hun recht komen.
Het drama stoomschip Rotterdam
Op de kop van de Maashaven ligt het passagiersschip Rotterdam uit 1959. Jarenlang was dit het vlaggenschip van de Holland Amerika Lijn, maar in 1997 was het schip te verouderd voor deze rederij. Het schip voer nog enige tijd onder andere vlag, maar sloop dreigde. Intussen groeide in Rotterdam de wens om het schip voor Rotterdam te behouden. Diverse BV’s werden opricht en na een aantal eigendomswisselingen kwam het schip in handen van Rederij De Rotterdam BV. Doel werd een congrescentrum, hotel, restaurant en opleidingscentrum, permanent afgemeerd aan een door de gemeente beschikbaar gestelde kade aan het Derde Katendrechtse Hoofd. Belangrijke financieringspartij was de Rotterdamse woningcorporatie Woonbron. De Corporatie zou het geld terugverdienen door de verkoop van aandelen. Het liep echter uit op een debacle. Verwijdering van asbest zorgde al voor problemen. De opeenhopende budgetoverschrijdingen zorgden voor een verlies van 120 miljoen euro voor de Woonbron. Uiteindelijk is de Rotterdam voor 29,9 miljoen euro verkocht aan de hotelketen WestCord Hotels. Dit drama was een aanleiding voor het instellen van een parlementaire enquête naar de woningcorporaties.
Toch maar de lift
Met een zijzicht op de Rotterdam ligt de Maastunnel voor ons. We hebben de keuze uit een lift en een roltrap . Al vanaf 1942 nemen fietsers hun tweewielers aan de hand mee op de roltrap. Enige jaren geleden moest de lift wegens werkzaamheden een tijdje buiten gebruik worden gesteld. Mariniers verleenden assistentie voor mensen die moeite hadden met de fiets op de roltrap. Helaas zijn er nu geen mariniers meer. We kijken en het diepe gat en kiezen toch maar voor de lift. Op de Parkkade is het aangenaam toeven na onze fietstocht en ons op te maken voor het laatste stukje terug naar het station.
De fietsroute
Fietsroute: De havens van Rotterdam Land: Nederland Provincie: Zuid-Holland Lengte: 43 km Beginpunt: Centraal Station Rotterdam Eindpunt: Centraal Station Rotterdam
Routeinformatie
Verlaat het station aan de voorkant. Met je rug naar het station rechtdoor. Knooppunten 75, 70, 17, 58, 14, 59, 10, 79, 50, 78, 9, 6, 5, 81, 80, 4, 3, 89, 1, 2, 91, 90, 92, 57, 13, 58, 17, 70, 75
Horeca onderweg
In het eerste deel van 11 km tref je regelmatig horeca in Rotterdam en Schiedam. Daarna moet je echt van de route af. Op 31 bij Knooppunt 1 zijn diverse etablissementen.
De haven van Rotterdam
Rotterdam wordt ook wel de Maastad genoemd naar de Nieuwe Maas die dwars door de stad stroomt. Er stroomt echter nauwelijks Maaswater meer door deze rivier, sinds in 1904 Maas bij Heusden is afgedamd en het Maaswater naar het Hollandsch Diep stroomt via de gegraven Bergsche Maas. Ook voor die tijd was het gehalte Maaswater in de minderheid in Rotterdam. Weliswaar stroomde de Maas tot 1904 bij het slot Loevestein in de Waal, maar de Waal voerde aanzienlijk meer water aan dan de Waal. De naam Nieuwe Waal lijkt beter op zijn plaats, maar kom daar niet aan bij Rotterdammers, want het in hun Maas. Ook de Lek en de Hollandsche IJssel zorgen voor meer water dan de Maas. Behalve de Nieuwe Maas is er Ook nog de oude Maas die ten zuiden van Rotterdam stroomt. Bij Vlaardingen vloeien de twee stromen samen in Het Scheur die bij Maasluis overgaat in de gegraven Nieuwe Waterweg.
De dam in de Rotte
Het begon allemaal in 1260 rondom een dam in de rivier de Rotte (vandaar de naam Rotterdam). Aan de dam werd een kleine haven gesticht, waar goederen werden overgeladen. De haven zorgde voor handel waardoor de stad groeide. In de zestiende eeuw kreeg de haven bovendien een belangrijke functie in de visserij. Hoewel de haven voor die tijd ook al een belangrijke functie had, was de haven moeilijk te bereiken. Tijdens het koloniale tijdperk was niet deze haven, maar de haven van Amsterdam het centrum van de koloniale handel. In Amsterdam zaten de belangrijke handelaren, en deze haven was makkelijk te bereiken. In de tweede helft van de negentiende eeuw werden belangrijke veranderingen doorgevoerd waardoor de haven van Rotterdam een enorme groeispurt maakte.
Eind negentiende eeuw
In de tweede helft van de negentiende eeuw sloeg de Industriële revolutie toe. Het Duitse Ruhrgebied werd een mega-industriegebied. De staalindustrie in het Ruhrgebied had veel erts nodig Door de Rijn lag Rotterdam veel dichterbij dit gebied dan de Duitse Noordzeehavens Hamburg en Bremen. Als eerste werden nieuwe havenbekkens aangelegd. De haven had nog wel te maken door de verzanding van de waterwegen. In 1866 begon de aanleg van de Nieuwe Waterweg en deze was in 1872 af. Voorheen had de haven geen rechtstreekse verbinding met zee, maar door middel van een doorgraving van duinen werd een verbinding zonder sluizen gemaakt met de Noordzee.
Twintigste eeuw
Ongeveer de helft van de haven werd door bombardementen tijdens de Tweede Wereldoorlog verwoest. Na de oorlog werd flink geïnvesteerd in de wederopbouw en uitbreiding van de haven. In 1950 werd dit gevierd met de manifestatie Rotterdam Ahoy! Uit dit evenement ontstond het tentoonstellingscomplex Ahoy met in een hal een wielerbaan. De wielerbaan is er niet meer, maar de hal maakt furore met grote concerten. De haven maakte na de oorlog een stormachtige groei door. Rotterdam het aantal schepen nog maar met moeite het aantal schepen nog aan kon. Daarom werd in 1947 onder meer het Botlek-gebied aangelegd. In de twintigste eeuw werd aardolie belangrijker voor de economie. Door de aanleg van de Europoort in de jaren ’60 konden mammoettankers voortaan aanmeren. Een andere toevoeging aan de haven was de Maasvlakte, deze werd in 1970 aangelegd. Een stuk zee werd hiervoor drooggelegd, zodat bedrijven zich hier konden vestigen.
In 1962 streefde Rotterdam New York voorbij als de grootste havenstad ter wereld. Rotterdam moest pas in 2004 deze koppositie prijsgeven aan Singapore, maar deze stad is inmiddels gepasseerd door vier Chinese havens. Tegenwoordig staat Rotterdam op een zesde plek. Rotterdam is nog wel verreweg de grootste haven van Europa en ook de enige haven in de top tien die niet in het oosten van Azië ligt.
Het huidige Rotterdam
De stad Rotterdam en de havens ontwikkelden na de oorlog zo snel en de gedachte was wederopbouw, dat aanvankelijk nauwelijks aan stedelijke schoonheid werd gedacht. Vooruitgang was de drijfveer. Later toen de havenactiviteiten zich steeds meer naar het westen plaatsten, kreeg Rotterdam een unieke kans aangeboden om de gebieden langs de Maas en de oude havenbekkens opnieuw te ontwikkelen. Rotterdam is hierin uitstekend geslaagd met voorbeelden van unieke stedenbouw en gedurfde architectuur. Gold Rotterdam in de vorige eeuw niet als een aantrekkelijke toeristische bestemming, nu stromen de bezoekers uit de gehele wereld toe en wordt de stad geprezen in de toeristenbijbel Lonely Planet.
Extra rondje: Nieuwe Maasparcours
Dit rondje van 28 km is uitgezet door de Gemeente Rotterdam en voert je pal langs beide Maasoevers. Dit extra rondje sluit na de Maastunnel uitstekend aan op het hier boven beschreven fietsrondje. De route van de gemeente voert je langs markante plaatsen aan de Maas, zoals: de Erasmusbrug, het Bruggenhoofd oude Willembrug, de Maasboulevard, de Watertoren, de Van Brienenoordbrug, stadion de Kuip. Het Mallegat, de Kop van Zuid, de voormalige spoorbrug de Hef, het Noordereiland met de Maastoren, de voormalige rosse buurt Katendrecht met de Hoerenloperbrug en het standbeeld van Ketelbinkie, naar het lied van Frans van Schaik.
Tot slot ga je om de Maashaven heen. Onderweg zijn diverse veerdiensten naar de overkant. Je kunt deze route downloaden via https://www.rotterdam.nl/apps/rotterdam.nl/vrije-tijd/nieuwe-maasparcours/index.xml. Deze route staat ook beschreven in een brochure die je gratis kunt afhalen bij Rotterdam Tourist Information in de hal van het Centraal Station.
Dit artikel is eerder verschenen op: Verkeersbureaus.